Hesperian Health Guides
Uluslararası kanunların kullanımı
HealthWiki > Topluluk için Çevre Sağlığı Rehberi > Ek B: Çevre haklari mücadelesinde kanunlari kullanmak > Uluslararası kanunların kullanımı
Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler (aşağı yukarı dünyadaki tüm ülkeler) tarafından çevre hakları konusunda birçok kanun ve sözleşme kabul edilmiştir. İnsan hakları tüm insanlara ve topluluklara aittir, kimse bunları yok sayamaz. Bu haklar uluslararası ölçekte tanınmıştır, ancak etkili olabilmeleri için insanların bunları bilmesi ve uygulaması gerekir. Ulusal seviyede uygulanmaları için girişimler yoksa, uluslararası kanunlar ve sözleşmeler etkili olmazlar.
Uluslararası anlaşmalar
Çok sayıda uluslararası anlaşma insan ve çevre haklarını korur. Ne yazık ki, bu anlaşmalar ihlal edildiğinde genellikle bir kişi ya da grup şikayetçi olamaz. Sadece Taraf Devletler (anlaşmaya imza koyan ülkeler) şikayetçi olabilirler, bu da nadiren olur. Ve bu anlaşmalar sadece hükümetlere uygulatılabilir, çok uluslu şirketleri bağlamaz. Birçok ülkede, uluslararası kanunlar o ülkenin mahkemelerinde kullanılabilir. Uluslararası anlaşmaların ne dediğini öğrenmek, uluslararası toplumun belli konulardaki tutumunu anlamanıza, insan haklarını korumak için kampanyalar düzenlemenize yardım eder. İnsanlar birçok ülkenin uyguladığı hakları ve anlaşmaları bildiklerinde kendi haklarını da talep ederler ve hükümetleri sorumlu tutarlar.
İnsan haklarını ve çevreyi koruyan bazı uluslararası anlaşmaların adları ile anlaşma metinlerine ve kullanımları hakkında bilgiye erişebileceğiniz websayfaları (Zehirli maddelerle ilgili anlaşmaların ayrıntıları için bkz sf 447).
- Birleşmiş Milletler Şartı
www.un.org - İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
www.un.org - Çocuk Hakları Sözleşmesi
www.unhchr.ch
www.unicef.org - Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
www.unfccc.int - Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi
www.biodiv.org
www.iisd.ca - Kalkınma Hakkı Bildirgesi
ww.unhchr.ch - Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi
www.unhchr.ch - Birleşmiş Milletler Sosyal İlerleme ve Kalkınma Bildirgesi
www.unhchr.ch - Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimlerine Dair Vancouver Bildirgesi
www.un-documents.net - Kalıcı Organik Kirleticilerin Ortadan Kaldırılmasına Dair Stockholm Sözleşmesi
www.pops.int
www.ipen.org - Tehlikeli Atıkların Sınırötesi Taşınması ve Bertarafının Kontrolüne Dair Basel Sözleşmesi
www.basel.int
http://www.ban.org - Afrika’da Zararlı Atıkların Yönetimi ve Sınır Ötesi Hareketlerinin Denetlenmesi ve Afrika’ya İthalatının Yasaklanmasına Dair Bamako Sözleşmesi
http://www.londonconvention.org
www.ban.org - Belirli Tehlikeli Kimyasalların ve Pestisidlerin Uluslararası Ticaretinde Ön Bilgilendirme Yapılmasına Dair Rotterdam Sözleşmesi
www.pic.int - Atıkların ve Diğer Maddelerin Dökülmesine Bağlı Deniz Kirliliğinin Önlenmesi Sözleşmesi
www.imo.org
www.londonconvention.org - Su ve Sürdürülebilir Kalkınmaya Dair Dublin Beyannamesi
www.wmo.ch
- Johannesburg Binyıl Bildirgesi
johannesburgsummit.org
Uluslararası forumlar ve özel işlemler
İnsan hakları mücadelelerine dikkat çekmek için, birçok ülkenin vatandaşları Amerikan Devletleri Örgütü İnter-Amerikan Mahkemesi, Dünya Mahkemesi ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu gibi uluslararası kanuni forumlarda adalet ararlar. Bu forumlarda uluslararası ilgi çekmek ülkeler üzerinde, tazminat görüşmeleri yapmak ya da çevre tahribatına ve insan hakları ihlallerine yol açan şirket faaliyetlerini durdurmak konusunda baskı oluşturabilir.
İnsan hakları ihlalinin gerçekleştiği ülkenin mahkemelerine başvurmanın bir çözüm getirmediğini göstermek, ulusal kanunların ve ulusal mahkeme sisteminin neden adaletsiz olacağını ya da başka nedenlerle başarılı olamayacağını izah etmek gerekebilir.
Ayrıca, Birleşmiş Milletler insan hakları ihlallerinin dile getirilmesi için “özel işlemler” geliştirmiştir. Özel işlemler herhangi bir anlaşmayla ya da sözleşmeyle sınırlı olmaksızın gruplar ve bireyler tarafından, hükümetlerin izni olmadan, kullanılabilirler.
Kişiler ya da topluluklar “Özel Raportörler” adı verilen insan hakları uzmanlarıyla temasa geçerek özel işlemleri kullanabilirler. “Özel Raportörler” gıda hakkı, sağlık hakkı, zehirli atıkların bertaraf edilmesi gibi kendi ilgi alanlarındaki insan hakları ihlallerini araştırırlar. Özel Raportörler’e basında yer alan haberler, belgeler ya da sorunla ilgili başka yazılı bilginin de eklendiği bir mektupla başvurulabilir. Raportörler sorunları Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi’ne, bazen de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na bildirirler.
Raportörlerin adları, görevleri ve iletişim bilgileri BM İnsan Hakları websitesinde (www.ohchr.org), “Konularına Göre İnsan Hakları” başlığı altında bulunabilir.