Hesperian Health Guides
Bölüm 13: Genetiği değiştirilmiş gıdaların sahte vaatleri
HealthWiki > Topluluk için Çevre Sağlığı Rehberi > Bölüm 13: Genetiği değiştirilmiş gıdaların sahte vaatleri
Toplandıktan sonra bozulmayan domatesler… bol miktarda pestisid uygulamasına dayanabilen buğday ve soya fasulyesi… topraktaki haşereleri öldüren tohumlar. Bunların hiçbiri doğal değil.
Ama var olmaya devam ediyorlar. Bu tür yeni gıdalara genetiği değiştirilmiş (GD) gıdalar denir. Bu yeni ürünlerin sağlıklı olup olmadığı konusunda fikir birliği yoktur. Bunları üretenler gıda güvenliğini arttıracaklarını, dünyayı beslemeye yardımcı olacaklarını ve biyoyakıt kaynağı oluşturarak petrole olan bağımlılığımıza son vereceklerini söylüyorlar. Diğerleri ise insanlara ve çevreye zararlarından söz ediyorlar. Hangisine inanırsak inanalım, çiftçiliğin ve gıda güvenliğinin bugünü ve yarını bizi etkiler ve bu yeni ürünler de bu alanda değişikliklere yol açmıştır.
GD ürünlerin çoğu mucitlerinin iddia ettiği gibi bol ürün, daha iyi beslenme ya da sağlığa bir fayda sağlamaz. Uzun sözün kısası, GD ürünlerin yoksullara da, açlık sorununu çözmeye de bir katkısı yoktur. GD ürünlerin çoğu, bunların tohumunu üretene ve satan şirketlerce daha fazla pestisid ve gübre satabilmek için icat edilmiştir.
GD gıdalar açlık denen sosyal soruna pahalı ve insan yapısı tohumlarla teknik bir çözüm önermektedir. Ancak çiftçiler bu tohumları sürekli satın almak, üretim yapabilmek için pestisidleri ve gübreleri kullanmak zorunda olduklarından açlık azalmaz, tam aksine artar. Sonuç, daha az gıda güvenliği ve daha az gıda egemenliğidir.
İçindekiler
Çiftçiler GD pamuğa karşı çıkıyor
Basana, Hindistan’ın Karnataka eyaletinde bir çiftçidir. Yıllar önce, GD ürünler henüz çok yeniyken, Monsanto Corporation adlı bir şirketin adamları ona gelerek yeni bir pamuk türünün tohumlarını ve yanında gübresini bedava vermeyi teklif ettiler. Her hafta gelerek ürünün durumuna bakacaklarını ve tarlasını ilaçlayacaklarını söylediler. Basanna’ya göre bu bulunmaz bir fırsattı. Şirket işin çoğunu yapacak, o da neredeyse hiç masraf etmeden pamuk hasat edecekti.
Basanna olayın Monsanto’nun GD deneylerinden bir olduğunu bilmiyordu. Monsanto’nun adamları düzenli olarak ilaçlama yapıyorlardı ama üründe hala pamuk kurdu ve diğer haşereler vardı. Basanna bu kadar çok ilaca gerek olan ve bir türlü iyi gelişemeyen pamuğun cinsini merak etti.
Bir süre sonra bu yeni cins pamuğu yetiştiren başka çiftçiler de olduğunu öğrendi. Ayrıca Karnataka Eyaleti Çiftçi Birliği’nin bu pamuğu ya da teşvikçi şirketi beğenmediğini de öğrendi. Daha fazla bilgi edinmek için bu çiftçilerin düzenlediği bir toplantıya katıldı.
Basana yeni pamuğun daha önce kullandığına göre çok daha fazla kimyasal kullanmasını gerektirdiğini, bunun da toprağın verimliliğini azaltacağını öğrendi. Ayrıca bu pamuğun eski pamuktan daha fazla para kazandırmayacağını anladı. Patenti şirkete ait olduğu için pamuk tohumlarını yeniden ekmesine izin verilmediğini işitti. Hepsinden de kötüsü, bu pamuğa ait polenlerin rüzgarla taşınarak komşusunun ürünlerini de etkileyebileceğini öğrendi. Komşusunun ürünleri polenlendiği zaman, o da ertesi yıl tohumları ekemeyecekti.
GD pamuğun hem kendi çiftliği hem de tüm toplumu için tehlike oluşturduğunu anlayınca Basana da Karnataka Eyaleti Çiftçi Birliği’ne katıldı. Binlerce çiftçi bir araya gelerek GD pamuk hakkındaki düşüncelerini tüm dünyaya açıklamayı planladılar. Bir eylem planladılar ve toplanmadan bir gün önce ülkedeki tüm basın kuruluşlarına şöyle bir mektup gönderdiler:
Ertesi gün söz verdikleri şeyi yaptılar. Yakılan ilk tarla Basanna’nın tarlasıydı. Yakma işine bizzat kendisi destek verdi çünkü dürüst olmadıkları ve GD pamuk hem kendine hem de komşularına ait tarlalara çok zarar vereceği için Monsanto’ya kızgındı. Çiftçiler Birliği’nin yakılan ürünü için ödediği parayla, geleneksel pamuk tohumu alarak eskiden ektiği pamuk türünü yeniden ekmeye başladı.
Tartışma için sorular
- Hiç kendi ürünlerini tahrip eden bir çiftçiye rastladınız mı? Bir çiftçi ya da siz, böyle bir şey yapar mısınız?
- Karnataka’lı çiftçilerin GD ürünlere ne kadar çok karşı olduklarını gösterebilecekleri başka yollar aklınıza geliyor mu?
- “Islah edilmiş” GD tohumlar ekmenin yararları nelerdir?
- GD tohumların “saklı” maliyeti nedir?
- GD tohumlar hakkında başka ne biliyorsunuz?
 |
| Sağlıklı bitkilerin tohumlarını seçerek gelecek mevsimdeki ürünlerin daha güçlü olmasını sağlayabilirsiniz. |
Geleneksel bitki ıslahı
Tüm canlı varlıklarda gen adı verilen çok küçük parçacıklar vardır. Genler bitki, hayvan ya da insanın nasıl büyüyeceğini ve ne olacağını belirler: tohumdan bitki, yumurtadan civciv ve meniden insan.
Sıcak, soğuk, rüzgar, toprak kalitesi ve benzeri durumlarla karşılaştığında bitkinin nasıl gelişeceğini bitkideki genler belirler. Bitkinin rengi, biçimi, büyüklüğü, yavaş ya da hızlı gelişmesi, çiçek ve meyve verme zamanı ya da ihtiyaç duyduğu besinler genleri tarafından belirlenir.
Her hasattan sonra çiftçiler en iri mısır tanelerini ertesi yıl ekmek için tohumluk olarak seçtiklerinde, büyük tohumların genleri bir sonraki yılın tohumlarına geçer ve bir süre sonra küçük tohumlar kaybolur. Bitki ıslahı işte böyle işler. Bitki ıslahı yavaş bir seçme süreci sonucunda bitkide çiftçinin istediği özelliklerin gelişmesini sağlamaktır.
GD ürünlerin geleneksel ürünlerden farkı ne?
Genetik mühendisliğ bitki yetiştiriciliğinden farklı bir şeydir. Bilim insanları laboratuar yöntemlerini kullanarak bitkilerin ya da hayvanların genlerinde geleneksel bitki yetiştiriciliğinin yaptığından çok daha fazla biçimde değişiklikler yaparlar. Bitkide arzu ettikleri özellikleri sağlayabilmek için pirinç ve mısır gibi tamamen farklı 2 bitkinin genlerini bir araya getirebilirler. Bitki genlerini hayvan genleriyle karıştırabilirler. “Genetik mühendisliği” denmesinin nedeni de bu. Bitki bilimci, bir mühendis gibi asla doğal olmayacak yeni bitkiler ve hayvanlar “inşa” ediyorlar.
GD bitkiler daha kaliteli olan yeni türler değildir. Bunlar daha önce hiç var olmamış yeni bitki türleridir. Şirketler hızla büyüyen ve odunu kağıt yapımı için yumuşak olan ağaçlar, uzun süre saklanmasına rağmen tazeliğini kaybetmeyen domatesler, yüksek dozda pestisidlere direnebilen soya fasulyesi, buğday ve pamuk ve normalden daha iri balıklar ya da diğer hayvanlar gibi yeni kombinasyonlar elde etmek için her yıl milyarlarca dolar para harcarlar.
GD ürünlerin yüksek maliyeti
GD ürünler yetiştirmek geleneksel ürünleri sürdürülebilir bir biçimde yetiştirmekten daha pahalıdır. Bir önceki üründen elde edilen tohumları saklamak yerine çiftçiler genellikle her yıl gübre ve pestisidlerle birlikte GD tohumları almak zorundadır. GD ürünlerin başka birçok saklı maliyeti vardır. Beslenme açısından yetersiz ve çevreye zararlı olabilirler. GD ürünleri ekmeden önce bu “saklı” maliyeti düşünün.
