Hesperian Health Guides
Lağım sorunu
Lağım arıtma masraflıdır, bu nedenle çoğu kez arıtım yapılmadan çevreye boşaltılır. Böylece atıklarla birlikte içerdiği mikropların, parazitlerin ve zehirli kimyasalların etrafa yayılarak hepatit, kolera ve tifüs gibi sağlık sorunlarına yol açar.
Masraflı lağım arıtma işlemlerine rağmen, atıkların suyla taşınması sürdürülebilir değildir ve şu gibi sorunlara neden olur:
- Alçak yerlerdeki içme suyu kaynaklarının kirlenmesi.
- İnsanların üzerinde yaşadığı ve tarım yaptığı arazinin kirlenmesi.
- Tarımda kullanılabilecek besin (gübre) kaynaklarının kaybı.
- İçme, yıkanma ve tarım için kullanılan su kaynaklarının kirlenmesi.
- Kötü kokular
Çeşitli atık türleri birbirine karışırsa, örneğin fabrikalar zehirli kimyasalları kanalizasyona dökerseler, lağım sistemleri de sağlık sorunlarına yol açarlar. Bu kirlenme atık suyun işlenmesini ve güvenli biçimde tekrar kullanılmasını çok zorlaştırır.
 |
| Arıtılmamış lağımdan en çok etkilenenler lağımın döküldüğü yerde yaşayanlardır. |
Lağımı en düşük masrafla en güvenli biçimde yönetmenin yolu oluştuğu yerde gerekli işlemleri yaparak sulu kısmını toprağın emmesini ve bitkileri beslemesini sağlamaktır. Bu amaçla en çok septik tank (toprağın altında katı maddelerin toplandığı ve parçalandığı büyük kap) ve sızdırma alanı (sıvıların dışarı akıp toprağa sızdığı yer) kullanılır.
Teknik planlama gerektiren bu yöntem kitabımızın kapsamı dışında kalmaktadır. Lağım sistemleri sıklıkla çok az ya da hiç su kullanılmadan yapılabilecek bir işi çok fazla su kullanarak yaparlar. Su sıkıntısı çekilen ya da lağım sistemi için parasal güç olmayan yerlerde diğer tuvalet tiplerinden yararlanılır.
Halk kendi kanalizasyonunu yapıyor
Orangi şehri Pakistan’ın Karaçi eyaletinde 900 bin nüfuslu bir yerleşim yeridir. Yıllar boyu, Orangi’ye güvenli su ya da sanitasyon hizmetleri verilmedi. Lağım ve atık su açık hendeklerden aktı; sineklerin ve sivrisineklerin üremesine, hastalıkların kol gezmesine neden oldu. 1980’de, Dr. Aktar Hamit Han, halkın sağlık sorunlarını belirlemesi ve çözüm önerilerini ortaya koyması için OPP’yi yani Orangi Pilot Projesi’ni başlattı.
Orangi sakinleri bir yeraltı lağım sisteminin kendileri için en yararlı olacağına karar verdiler. Önce bu işi hükümetin yapacağını sandılar, ancak Dr. Han Karaçi hükümetinin lağım sistemi inşaatı için onlara para vermeyeceğini biliyordu. Hayli tartışmadan sonra, Orangi’liler paraları olmasa bile kendi kanalizasyonlarını kendileri yapabileceklerine karar verdiler.
İlk adım toplumsal organizasyonlar oluşturmaktı. Yirmi ila otuz evden oluşan her sokak bir kanalizasyon inşa etmek için örgütlendi ve yardım almak için OPP’ye başvurdu. OPP sokakları inceleyerek planlar hazırladı. Sokak örgütleri kanalizasyonlarını yapmak için halktan para topladı.
Başlangıçta, birçok kişi harç karmayı ya da düzgün kanalizasyon çukuru kazmayı bilmiyordu, bu nedenle işin bir kısmı düzgün biçimde yapılamadı. İki yıl sonra, çok sayıda hatalı kanalizasyon ortaya çıktı ve çıkmaya devam ediyordu. OPP görevlileri insanları yeterince eğitmediklerini fark ettiler, bu nedenle daha fazla eğitim çalışmaları yapıldı. Bu defa, kadınlar ve çocuklar da eğitime dahil edildi.
Topluma daha iyi hizmet edecek, masrafları azaltacak ve sistemin hızla bitirilmesini sağlayacak tasarım değişiklikleri yapıldı. Birkaç yıl sonra, her sokağın atıklarını evden uzaklaştıran kanalizasyonu mevcuttu. Sağlık şartları düzeldi ve Orangi yaşamak için daha güzel bir yer haline geldi. Ancak hala bir sorun vardı. Orangi halkı kanalizasyonu yaptı, ama lağım arıtım tesisi kurmak için hükümet desteğine ve paraya ihtiyaçları vardı. Hükümet para veremiyordu. Yıllar sonra, hükümet daha ucuz bir çözüm buldu ve destekledi. Kanalizasyon lağımı temizleyen bir filtre sistemine bağlandı. Kendi kanalizasyonlarını yapmak için birlikte çalışarak toplum ilk önemli adımı attı. OPP hükümete yardımcı oldu ve çok sayıda uzman toplum sağlığının toplumun ihtiyaçlarına ve imkanlarına uygun bir yerel lağım sistemi kurularak büyük ölçüde iyileştirilebileceğini gördü.