Hesperian Health Guides
Sağlıklı bir ev inşa etmek
HealthWiki > Topluluk için Çevre Sağlığı Rehberi > Bölüm 17: Sağlıklı bir ev > Sağlıklı bir ev inşa etmek
Özenle tasarlanmış evler toplumların güvenli ve sağlıklı olmasına katkıda bulunur.
İçindekiler
Güneş ışığından azami yararlanma
Ev ya da yerleşim yeri inşa edilirken, güneşin ısısından yararlanmak için yılın değişik zamanlarında güneşin nerede olacağını hesaba katın. Sıcak aylarda, güneş öğle vaktinde oldukça yüksek bir pozisyondadır ve günün büyük bölümünde doğrudan ısı sağlar. Soğuk aylarda, güneş gökyüzünde daha alçak bir pozisyondadır, daha az ısı verir ve gökyüzünde daha farklı bir yol izler.
Güneydeki ülkelerde, pencerelerin çoğu ve açıktaki duvarlar kuzeye bakarsa ev daha konforlu olur. Kuzeydeki ülkelerde, pencerelerin çoğu ve açıktaki duvarlar güneye bakmalıdır. Bu genel kural evin güneşin sıcağından daha fazla yararlanmasına imkan verir.
 |
 |
| Soğuk mevsimde, güneş duvarlara ve pencerelere gelen güneş ışınları evi sıcaktutmaya yardım eder. | Sıcak mevsimde, evin öğleden sonra güneş alan tarafına dikilen ağaçlar evin serin kalmasına yardım eder. |
Isı tutan malzemelerin seçimi
Soğuk alan yerlerde, bazı inşaat malzemeleri sıcağı evde tutmaya yardım eder. Daha kalın malzemeler sıcağı daha iyi korur. Taş, tuğla ve kerpiç sıcağı tahta ya da içi boş beton bloklardan daha iyi tutar. Beton blokları toprak ya da betonla doldurmak sıcağı daha iyi depolamalarına yardım eder. Bu malzemelerden herhangi biri kullanıldığında, sıcağı tutmak için en iyi duvar kalınlığı 10-13 cm kadardır.
|
|
| Güneş evin üzerinde parıldadığında, ısı duvarlarda ve zeminde toplanır. | Güneş batıp hava serinlediğinde, duvarlar ve zemin odaya ısı salar. |
Sıcaktan ve soğuktan korunma
 |
| Duvarlardaki çatlakların kapatılması soğuğun girmesini önlemek ve sıcağı içerde tutmak açısıdan çok önemli bir fark yaratır. |
Duvarları çift kat yapamıyorsanız, duvarların içini kağıt, köpük, karton ya da benzeri malzemelerle kaplayın. Bu bir miktar yalıtım sağlayacaktır.
Saz çatılar iyi yalıtım sağlar, tuğla ve sıkıştırılmış toprak zeminler de. Sıcağı evin içinde ya da dışında tutmak için pencerelerin ve kapıların etrafındaki çatlakları veya delikleri kapatın. Evi gündüzleri serin, geceleri sıcak tutmak için pencereleri perdeyle örtün. Açılabilen pencereler havalandırma için çok yararlıdır.
İnşaat malzemelerinin seçimi
Konforsuz bir barınakla sağlıklı, güzel bir evi yapacağınız malzemeler çok farklı olacaktır. Ancak, ormanlar ve su havzaları tahrip olduğunda, odun, saz ve diğer bitkisel maddeler gibi doğal inşaat kaynakları yok olur. Ve bol miktarda beton ve diğer “modern” malzemeler piyasaya sürüldüğünde, geleneksel malzemeler ve bunlarla nasıl inşat yapılacağının bilgisi de kaybolur ya da insanların çoğu bunlara değer vermez hale gelir. En iyi inşaat malzemeleri:
- Topraktan gelirler ve binanın ömrü tamamlanınca yeniden kullanılabilirler ya da toprağa geri döndürülürler.
- Yerel olarak elde edilirler ve hazırlanırlar, yerel iklime uyarlar. Zararlı kimyasallar içermezler.
- Üretimleri için çok fazla enerjiye gerek yoktur.
Gençler ıslah edilmiş inşaat malzemeleri üretiyor
Brezilya’nın başkenti Brasilia yakınındaki Santo Antonio’da evlerin çoğu dışarıdan hazır olarak alınan kil tuğlalar ya da beton bloklar kullanılarak birkaç gün içinde yapılıyordu. Ne usta vardı ne de kimsenin yeterli parası… Bu nedenle herkes evini kendisi yapmaya çalışıyordu. Çimentoya çok fazla su kattıklarından ya da sağlamlaştırıcı çelik tel koymadıklarından malzemeleri kötü hazırlanıyordu.
Mimar Rosa Fernandez, Santo Antonio’yu ziyareti sırasında beceri yokluğunun evlerin kötü planlanmasına ve inşa edilmesine yol açtığını gördü. Durumu düzeltmek için harekete geçti. Hükümetin mali yardımıyla, Santo Antonio’daki bir grup genci briket yapma konusunda eğitti. Briket yapmak için 2 kısım kum, 1 kısım kil ve biraz da çimento karıştırılıyor ve karışım elle çalışan bir makinede sıkıştırılıyordu.
Gençler bu işi öğrendikten sonra briket yapan ve satan bir ortaklık kurdular. Rosa toplumun diğer bireylerine bunlarla nasıl ev yapacaklarını öğretti. Artıkyeni evlerin çoğu bu gibi daha güvenli, dayanıklı inşaat malzemeleriyle yapılıyor.
İnsanların daha önce başkalarına verdiği para şimdi toplumda kalıyor ve daha güçlü bir geleceğin inşasına yardımcı oluyor. Gençlerin aldığı eğitim ve edindikleri deneyim sayesinde artık Santo Antonio’nun çok sayıda kalifiye inşaat ustası var.
Geleneksel ve modern inşaat malzemeleri
Geleneksel binaların çoğunda çatı ve duvarlar için çamur, kum, kil, taş, hasır, tahta ve bambu, saz ve sarmaşık gibi bitkisel malzemelerin kombinasyonları kullanılır. Bu malzemeler dayanıklıdır, yerel olarak mevcuttur ve maliyeti az ya da sıfırdır. Ama bunların da bazı sorunları vardır. Toprak duvarlar yağmurda dökülebilir, saz çatılar haşerat yuvası haline gelebilir ve sadece bu malzemelerle yapılan evler uzun ömürlü olmayabilir.
Birçok yerde beton bloklar ve metal çatılar gibi fabrikasyon malzemeler geleneksel malzemelerin yerini aldı. İnsanlar sıklıkla beton kullanıyorlar çünkü betonun kullanımı kolay ve aile para kazandıkça ek yapmaya imkan veriyor. Bazı insanlar için, beton bir ev inşa etmek ekonomik bir başarı ve modern bir hayat tarzı anlamına gelir. Ancak fabrikasyon malzemelerle yapılan evler insanların sağlıkları ya da çevre için iyi olmayabilir. Soğuk havaya karşı iyi yalıtım sağlamazlar.
Beton yapmak için çok miktarda suya ve enerjiye ihtiyaç vardır. Sağlamlaştırılmadıkları taktirde, beton bloklarla yapılan binalar depremlerde kolayça çökerler. Ayrıca, bu malzemeler pahalıdır ve çoğu zaman sadece büyük kasabalarda ve şehirlerde yaşayanlara hitap ederler.
Ev yapmayı planladığınızda, mevcut malzeme seçeneklerinin iyi ve kötü taraflarını değerlendirin. Başkalarının evlerini şu ya da bu malzemeyle yapmış olmaları illa da o malzemenin herkes için uygun olduğu anlamına gelmez.
Doğal Toprak Sıva Yapımı
- Suya kumu ve killi topraği katın. Kil ve kum suyu emene kadar bekletin.
- Topaklanma kalmayana kadar elle karıştırın.
- Kıyılmış saman katarak tekrar topaklanma kalmayana karıştırın.
Çamurdan bir duvara sıva yapacaksanız duvarı ıslatın. Kerpiç ya da benzeri yüzeylere sıva çekmeden önce bir tabaka kil uygulamak gerekebilir. Duvarın bir bölümüne elinizle sıvayı un ve malayla yüzeye yayın. Kuruduğunda parmakla bastırarak çatlayıp çatlamadığına bakın. Çektiğiniz zaman kol ya da su serpitiğinizde kolayca kırılıyor mu diye araştırın. Çatlama oluyorsa daha fazla saman ekleyin. Ufalanıyorsa su ve buğday unundan yaptığınız bulamacı ekleyin. Suyla kolay parçalanıyorsa daha uzun saman çöpleri ekleyin. Ufalanmayan, çatlamayan ya da parçalanmayan bir sıva edilde ettiğinizde ınıza uygulayın.
Zemini sıvamak için bu karışıma daha fazla kum katın. İşe başlamadan önce pres yaparak tüm yüzey aynı eğimde ve düzgünlükte olacak biçimde zemini düzleştirin. Sonra sıvayı uygulayın üzerini düzleyin ve sonradan çatlamasını önlemek için günlerce kurumaya bırakın. Mümkünse, kuruduktan sonra tüm zemini beziryağı ile yağlayın.
Depreme dayanıklı binalar
Depreme dayanıksız evler nedeniyle her yıl çok sayıda insan ölmektedir. Sağlamlaştırılmamış beton bloklar ya da tuğla ve topraktan yapılan, sağlam temeli olmayan evler depremlerden çok zarar görürler. Tahta ya da kerpiç gibi geleneksel ve esnek malzemelerden yapılan evler depremlere daha dayanıklıdır.
Geleneksel malzemeleri temeller, çapraz bağlantılar ve su geçirmeyen sıvalar gibi ileri inşaat yöntemleriyle birleştirince evler daha güvenli, daha konforlu ve maliyeti de makul hale gelebilir. Depremin toprak evleri hasarlama riskini azaltmak için:
- Alçak, tek katlı, ufak binalar yapın.
- Mümkünse duvarları kavisli yapın, özellikle köşelerde.
- Kare şeklinde yapıyorsanız köşeleri tahtadan çapraz bağlantılarla destekleyin. Tahta yoksa tel kullanın.
- Sağlam bir zemin üzerine kireç harcı ya da kırık tuğla katılmış beton ya da büyük taşlar kullanarak bir temel oluşturun. Karışıma bambu, demir tel ya da metal çubuklar katarak temeldeki malzemeleri sabitleyin.
- Duvarı çimentoyla birlikte çiviler, metal ya da demir tel kullanarak temele tespit edin.
- Çatı için hafif maddeler kullanın (saz ya da oluklu metal).
- Briket ya da blok evleri daha güvenli hale getirmek için, briket ya da blok katmanlarını birbirine tespit edin. Kuşak kirişlerini bir duvardan diğerine bağlayın; binanın bir o yana bir bu yana oynamasını engellemek için kirişler arasına yatay payandalar koyun. Çatıyı kuşak kirişlerine bağlayın.
 |
| Saman balyaları gibi hafif maddeler duvarları depremlere daha güvenli hale getirir ve içeriyi daha serin tutar. |