Hesperian Health Guides
Evdeki zehirliler
İnşaat malzemeleri, boya, mobilya, temizlik ürünleri ve evde kullanılan diğer şeyler zararlı kimyasallar içerir. Asbest ve kurşunlu boyalar bazı ülkelerde yasaklanmıştır ama diğer zehirler hala sıklıkla kullanılmaktadır.
İçindekiler
Kurşun zehirlenmesi
Kurşun boya, su boruları, bazı sırlı seramik tencereler, tabaklar ve zemin fayanslarında, benzin ve motor egzozu gibi ürünlerde bulunan zehirli bir metaldir. Bir defada yüksek doz kurşuna maruz kalmak ciddi sağlık sorunlarına neden olur. Ancak kurşun zehirlenmesi daha çok ufak dozlara tekrarlayıcı maruziyete bağlı olarak yavaş yavaş gelişir. Kurşun zehirlenmesi başlangıçta bariz bir belirti vermeyebilir, zamanla ciddi sağlık sorunlarına yol açar.
Kurşun zehirlenmesi çocuklara erişkinlerden daha fazla zararlıdır, çünkü çocukların gelişmekte olan sinirlerini ve beyinlerini etkiler. Çocuk ne kadar küçükse zarar da o kadar çoktur. Zamanla, düşük dozda maruziyetler bile çocuğun zeka gelişimini etkiler.
Kurşuna maruz kalma yolları
 |
 |
 |
| Kurşun borular | Bazı sırlı kap kacak | Kirli toprak |
 |
 |
 |
| Kurşunlu boya | Araba dumanları | Endüstriyel kirlilik |
Diğer zehirliler gibi, kurşun da vücuda yeme, içme ya da deriden emilme yoluyla girer. Kurşun böbrekleri ve kanı, sinirleri ve sindirim sistemini hasarlayabilir. Kanda çok yüksek kurşun düzeyleri kusma, sendeleme, kas zayıflığı, kasılmalar ya da komaya neden olabilir. Kandaki kurşun düzeyi yükseldikçe sağlık sorunları da ağırlaşabilir.
Belirtiler
Birisinde kurşun zehirlenmesi düşünüyorsanız, bir sağlık merkezinde ya da hastanede kan testi yaptırın. Bir kişide kurşun zehirlenmesi belirtileri ortaya çıktığında o kişinin kanında epey kurşun birikmiştir. Kurşun zehirlenmesi tablosunu beklemeden bunu önlemeye çalışmanın önemi burada yatar. Kurşun zehirlenmesinin belirtileri:
- Her zaman moral bozukluğu.
- İştah ve enerji azlığı.
- Uyuma güçlüğü.
- Baş ağrısı.
- Küçük çocukların daha önce kazandıkları yetenekleri kaybetmesi.
- Kansızlık.
- Kabızlık.
- Karında ağrı ve kramp (genellikle yüksek, zehirli dozda kurşuna maruziyetin ilk belirtisidir).
Önleme
En iyi tedavi kurşuna maruziyeti önlemektir:
- Yerel sağlık otoritelerinin suda kurşun araştırması yapıp yapmadığını öğrenin. Suyunuzda kurşun miktarı yüksekse, içme ve pişirme için başka bir su kaynağı bulun.
- İçme ya da pişirme için kullanmadan önce musluğun suyunu bir dakika akıtın.
- Yemek pişirme ya da servisi için kurşunlu sırla kaplı kap kacak kullanmayın.
- Kurşunla lehimlenmiş olabilecek teneke kutulardaki gıdaları tüketmeyin.
- Boyasının kurşun içerip içermediğini bilmediğiniz eski oyuncakları atın.
- Sıvıları kurşun kristal kaplarda depolamayın, kurşun sıvıya karışabilir.
- Kurşun içeren bir toprakta gıda yetiştirmekten, ev yapmaktan ya da su kuyusu kazmaktan kaçının. Arazide pil, boya döküntüleri, yağ bidonları ve diğer endüstriyel atıklar bulunması toprağın bulaşmış olabileceğini gösterir.
- Özellikle çalışanların, dışarıda oynayan çocukların yemekten önce ellerini yıkaması gerekir.
Kurşunlu boyayla zehirlenmeyi önleme
 |
| Yüzeyleri ıslak bir bezle temizlemek kurşunlu boya boyaların tozuna ve kırıntılarına maruz kalmayı azaltır. |
Boya iyi yapılmamışsa ya da eskimişse, duvarlardan ve mobilyalardan dökülür. Ufak çocuklar bu döküntüleri solunum ya da yutma yoluyla alırlar. Boya kurşun içeriyorsa, çok zararlı bir durum ortaya çıkar.
Kurşun zehirlenmesini önlemenin en iyi yolu eski boyayı kazıyıp yüzeyi kurşun içermeyen bir boya ile yeniden boyamaktır. Eski boyayı kazırken:
- Eldiven, maske ve koruyucu gözlük takın.
- Çocukları çalışma alanlarından uzak tutun ya da kurşun bulunabilecek yerlerde oynamalarına izin vermeyin.
- Havaya boya tozu karışmaması için, kazıma yaparken yüzeyleri sık sık ıslatın.
- Her çalışmanın bitiminde boya tozunu iyice temizleyin. Süpürge değil paspas ya da temizlik bezi kullanın.
- Boya döküntülerini ve tozunu sağlam bir kapta toplayıp plastik torbalara koyun, ağızlarını sıkıca kapatıp toprağa gömün.
Kurşun su borularından zehirlenmeyi önleme
Suda, tabaklarınızda ve çamaşırlarınızda renk değişimi suyunuzun kurşunla bulaşmış olabileceğinin belirtisi olabilir. Kurşun borulardan gelen suyu asla bebek maması hazırlamak için kullanmayın; mümkünse kurşun boruları demir, bakır ya da plastik borularla değiştirin.
Borulardaki kurşun sıcak suda soğuk suya oranla daha kolay çözündüğünden, kurşun borulardan gelen sıcak suyu mümkünse pişirme ya da içme için kullanmamak daha iyidir. Kullanmadan önce su mümkün olduğunca soğuyana kadar aksın. Bazı su filtreleri kurşunu süzerler.
Dışarıdaki hava kirliliğine bağlı kurşun zehirlenmesinin önlenmesi
Dışarıdan içeriye gelen kurşun içeren tozları tutmak için kapıların altına ve pencerelere nemli bezler koyun. Kurşun zehrini azaltmak için, hükümetler ve endüstri birlikte çalışarak kurşunun sanayi ürünlerinde kullanımını azaltmalı, endüstri dalları için izin verilen hava kirliliği sınırını kısıtlamalıdır.
Asbest
Asbest bir zamanlar binalarda, boyalarda ve tost makinesi, fırın, ızgara ve buzdolabı gibi aletlerde (özellikle eski olanlarda) yalıtım ve yangından-koruma amacıyla sık kullanılan bir malzemedir. Asbest kolaylıkla havaya karışabilen çok ince liflerden oluşur. Bu lifler solunumla akciğere ulaştıklarında akciğer dokusunda tahribata ve karlaşmaya neden olurlar. Asbest çok tehlikeli olduğundan, birçok ülkede yeni binalarda ve sanayi ürünlerinde kullanımına izin verilmemektedir. Ancak çok sayıda eski bina ve üründe var olmaya devam etmektedir.
Asbeste maruz kalmak asbestoza (akciğerleri büzüştüren ve tahrip eden bir hastalık) ve akciğer kanserine yol açar. Bu hastalıkların erken belirtileri öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kilo kaybı ve halsizliktir.
Asbeste nasıl maruz kalınır?
Asbest eskidikçe kırılıp dökülmeye başlar. Ev yapılırken asbest kullanılmış ama üzeri sıvanmış ve bir daha dokunulmamışsa bir zararı olmaz. Asbest içeren malzemeler yerinden oynatıldığında ya da koparıldığında, tehlikeli lifler havaya salınır. Bu lifler onları soluyan kişilere büyük zarar verir. Asbest madenlerinde çalışanlarda da asbestozis riski çok yüksektir.
Önleme
Asbest binalardan ve inşaat malzemelerinden çıkarılabilir, ancak bu çok pahalıya patlar. Asbesti çıkartmak maruziyete yol açacağından, bu işi sadece eğitimli ve koruyucu ekipmanı olan kişiler yapmalıdır.
Tedavi
Asbest solunumla akciğere ulaştığında artık oradan çıkarılamaz. Asbestozis ya da akciğer kanseri gelişmesi yıllar alır ve bir kez başladılar mı bu hastalıklar geri döndürülemez. Tedavi ağrıyı azaltır ama hastalığı iyileştirmez.
Mobilya ve dokumalardaki zehirliler
 |
| Halı ve mobilyalar zehirli kimyasallar içeriyorsa, bunların üzerinde çok zaman geçiren çocuklarda ve ev hayvanlarında sağlık sorunları gelişebilir. |
Bazı halılar, perdeler, elbiseler ve mobilyalar zehirli kimyasallar içeren dokumalardan yapılmış olabilir. Bu kimyasalların bazılarına BFR (brominlenmiş tutuşma geciktiriciler) denir ve dokumaların çabucak yanmasını ya da eskimesini önlerler. Ancak derimizle uzun süre temas ettiklerinde solunumla tozları alındığında ya da yandıkları zaman dumanları solunduğunda sağlığımıza zarar verirler. (Bu kimyasallar ve verdikleri zararın azaltılması hakkında daha fazla bilgi için bkz Bölüm 16: Zehirli kimyasallardan kaynaklanan zarar ve Bölüm 20: Zehirli maddelere bağli zarari önleme ve azaltmas.)
Ev temizlik ürünleri
Zehirli kimyasallar içeren bir çok temizlik ürünü insanları hasta eder. Bu zehirli ürünler solunursa, yutulursa veya deriden emilirse, hemen sağlık sorunlarına yol açabilir ya da yıllar sonra görülebilecek kanser gibi hastalıklara ede olabilirler. Ürünlerin çoğunun etiketinde bunların zehirli olduğu ya da kendinizi nasıl koruyacağınız yazmaz.
 |
| Bazı sık kullanılan ev temizlik ürünleri sağlığa zararlıdır. |
Bazen etiketlerde “dikkat” ya da “çocukların erişebileceği yerlerden uzak tutun” yazar. Bu başka bir ürün satın almanız için iyi bir belirtidir. Ancak etiketinde uyarı olmaması o ürünü rahatça kullanabileceğiniz anlamına gelmez.
Genellikle, bir ürün çok keskin kokuyorsa ve gözünüzü sulandırıyorsa, göğsünüzü ağrıtıyorsa, ağzınızda kötü bir tat bırakıyorsa, o zehirlidir. Evde kullanılan kimyasallardan kaynaklanan sağlık risklerinin üstesinden gelmenin en iyi yolu kimyasal içermeyen daha güvenli temizlik ürünleri kullanmaktır. Sıklıkla, sadece su ve suyla temizlik zararlı ürünler kullanmaktan daha iyi, daha güvenli ve daha ucuzdur.
Daha güvenli temizlik ürünleri
Bazı kimyasal temizleyicilerin aksine, ovmadan önce iyice ıslatır ve yağ ve kiri kaldırmak için fırça ve spatül gibi araçlar kullanırsanız ve temizlik maddesini bir defadan fazla uygularsanız doğal temizleyiciler daha etkili olurlar. Sabun deterjandan daha iyidir çünkü petrolden elde edilmez ve suya zehirli madde salmaz.
Boraks ve çamaşır sodası (sodyum karbonat) yüzeyler için güvenli temizlik maddeleridir. Sirke ya da limon suyu mutfak yağlarını temizlemek ve tıkalı boruları açmakta kullanılabilir. Bu tür temizleyiciler güvenli, bozulmaz ve soğuk gerektirmediklerinden çok kolay saklanabilir. Yine de çocukların erişemeyeceği yerlerde bulundurulmalıdır.
Güvenli temizlik ürünleri nasıl yapılır
 |
Çok amaçlı temizleyici İçindekiler Talimat |
|
Çamaşır kolası İçindekiler Talimat |
|
Cam temizleyici İçindekiler Talimat |
|
Yüzey dezenfektanı İçindekiler Talimat |
Doğal ev temizliği sağlığı korur
Maribel, Nikaragua’dan ABD’ye geldiğinde, bir temizlik şirketinde iş buldu. Her gece 3 büronun zeminini ve pencerelerini temizliyordu. Bazen işi bitirince başı dönüyor, midesi bulanıyor ve kafası karışıyordu.
Gittiği doktorun verdiği ilaçlar şikayetlerinin daha da artmasından başka bir işe yaramamıştı. Sadece çalıştığı zamanlarda ortaya çıkan bu şikayetler sürdü gitti. Bir gün işine son verildi. İşi yoktu ama o şikayetleri de geçmişti. Bu arada başka bir temizlik şirketinin, Doğal Ev Temizliği Çalışanları’nın, adını duymuştu. Bu şirket zehirli olmayan temizlik ürünleri kullanmasıyla ünlenmişti. Doğal Ev Temizliği’ndeki kadınlar kullanılan birçok temizlik ürününün zararlı olduğunu ve insanları hasta ettiğini söylüyorlardı. Birden Maribel çalışırken kendisini hasta eden şeyin ne olduğunu anladı!
Doğal Ev Temizliği çalışanların kurduğu bir kooperatiftir. Temizlikçi olan
kadınlar işin sahibi olduklarından hangi ürünlerle temizlik yapacaklarına
kendileri karar veriyorlar. Çalışanlar sadece sirke, yemek sodası, sıvı sabun ve
sıcak su gibi sağlıklı ürünler kullanmaya karar verdiler. Tecrübeleri arttıkça,
spatül ve sünger gibi temizlik araçlarını kullanarak bu maddeleri daha etkili
hale getirmeyi öğrendiler. İşlerinin bir parçası olarak, diğer kadınları da doğal
yöntemlerle temizlik konusunda eğittiler.
Maribel Doğal Ev Temizliği ile çalışmaya başladığında, komşularına, arkadaşlarına, hatta marketteki tanımadığı kimselere bile zehirli temizleyicileri doğal olanlarla nasıl değiştirebileceklerini anlattı.
Doğal ürünlerle temizlik bazen kimyasallarla çalışmaktan daha zordur, ama daha sağlıklıdır. Maribel çalışırken anneannesinin nasıl temizlik yaptığını hatırlıyor ve bu bilgiyi çocuklarına da aktarmak istiyor. Maribel’e göre, insanları doğal ev temizliği konusunda eğitmek sadece işinin bir parçası değil, artık hayatının en önemli parçası.