Hesperian Health Guides
Atiklarin güvenli biçimde üstesinden gelmek
HealthWiki > Topluluk için Çevre Sağlığı Rehberi > Bölüm 18: Katı at > Atiklarin güvenli biçimde üstesinden gelmek
Yeniden kullanılması, dönüştürülmesi ya da kompost yapılması mümkün olmayan şeyler güvenle yok edilmelidir. Bazı insanlar atıkları yakmak en iyi yoldur derler. Diğerleri yakma sırasında oluşacak dumandan kaçınmak için gömmeyi tercih ederler. Gerçekte her iki yöntemin de kendine mahsus sorunları vardır.
Kağıt ve karton, yeniden kullanılamadığı, dönüştürülemediği ya da kompost yapılamadığı yerlerde, küçük parçalara ayrılarak ısınma ve pişirme amacıyla yakılabilir. Plastik ya da lastik yakmak az miktarda dahi olsa birçok sağlık sorunlarına neden olan dioksinler, furanlar ve PKB’ler gibi zehirli kimyasalların salınmasına yol açar (bkz Atıkların yakılması sorunu ve Bölüm 16: Zehirli kimyasallardan kaynaklanan zarar).
Başka bir işlem yapılamayacak atıklar küçük çukurlara ya da sıhhi atık gömme çukurlarına gömülebilir. Küçük bir gömme çukuru oluşturmak için, su kaynaklarından uzak bir yerde küçük bir çukur kazın, atığı çukura koyun ve üzerini toprakla örtün. Zararlı kimyasallar içeren atıklar gömüldüğünde, bu kimyasallar toprağa sızarak içme suyunu kirletebilirler.
Zehirli atıkların üstesinden gelmenin, üreticisine geri göndermek ya da zehirsiz hale getirmek gibi başka bir yolu yoksa en iyi yaklaşım bu maddeleri güvenli biçimde döşenmiş bir atık gömme çukuruna koymaktır.
Zehirli atıklar
Zehirli atıklar sağlığımıza ve çevremize çok zararlı kimyasallar içeren atıklardır.
Zehirli atıkların verdiği zararı önlemenin en iyi yolu onları üretmemektir. Devletler zehirli ürünleri ve üretim süreçlerini yasaklamalıdır. Toplumsal gruplar zehirli ev ürünlerine alternatif ürünlerin kullanımını, işçi sendikaları ise endüstride alternatifleri teşvik etmelidir. Zehirli maddeler için toplama ya da dökme merkezleri oluşturmak toprağın ve su sistemlerinin kirlenmesini önleyebilir.
(Evlerde sık kullanılan zehirli maddelere güvenli alternatifler için, bkz sf 352. Zehirli maddeler hakkında daha fazla bilgi için, bkz Bölüm 14: Pestisidler zehirlidir, 16:Zehirli kimyasallardan kaynaklanan zarar ve 20: Zehirli maddelere bağli zarari önleme ve azaltma.)
 |
 |
| İçlerine özellikle gıda ya da su gibi başka şeyler konulmasını engellemek için zehirli madde kaplarını tahrip edin. |
Zehirli atıkların güvenli biçimde kullanımı ve bertaraf edilmesi
Zehirli atıkların güveni biçimde ortadan kaldırılması karmaşık ve pahalı olabileceğinden, en iyi yaklaşım bunların kullanılması, depolanması ve bertaraf edilmesi için devletin kurallar koymasıdır. Bu, zehirli atıkların güvenli biçimde kullanılması ve bertaraf edilmesi konusunda halkı eğitmeyi de içermelidir. İşte, zehirli atıklarla ilgili bazı pratik kurallar:
- Zehirli ürünleri gıdadan, sudan ve çocukların erişebileceği yerlerden uzakta saklayın.
- Zehirli ürünleri orijinal kaplarında saklayın, asla etiketlerini sökmeyin. Bu, zehirli kapların su ya da gıda kabı olarak kullanılmasını engellemeye yardımcı olur.
- Zehirli atıkları diğer evsel atıklardan ayrı tutun.
- Zehirli atıkları yakmayın! Bu, kimyasalların kül ve dumanla yayılmasına, hatta bazen daha tehlikeli kimyasalların oluşmasına yol açar.
- Zehirli maddeleri tuvaletlere, kanalizasyona, tahliye kanallarına, su yollarına ya da toprağa boşaltmayın.
Bulunduğunuz yerdeki zehirli atıkların en iyi biçimde üstesinden gelebilmenin yollarını öğrenmek için yerel sağlık görevlilerine ve kaynak geri kazanım merkezlerine başvurun.
Sık kullanılan zehirli maddelerin bertaraf edilmesi
Evlerde sık olarak kullanılan bu ürünler dikkatle kullanılmadıkları ve bertaraf edilmedikleri takdirde zararlı atık oluştururlar.
Boya ve boya kapları. Boya tenekelerini serin bir yerde saklayın. Boyanın tamamı kullanıldığında boya kaplarını ezerek gazete kağıdına sarıp plastik torbalara koyarak sıhhi bir atık gömme alanına gömün. Lateks boyalar diğer boyalara göre daha az zehirlidir, ancak aynen diğer boyalar gibi bertaraf edilmeleri gerekir.
Çözücüler (yağ temizleyiciler, terebentin, boya çıkartıcılar). Çözücüleri ağzı kapalı kaplarda serin bir yerde saklayarak yangınlara neden olmalarını önleyin. Çözücü kullanıldıktan sonra kabında delikler açarak yeniden kullanılamaz hale getirin. Kapları ezip gazete kağıdına sararak plastik torbalara doldurun ve sıhhi katı atık alanlarına ya da ağzı kapalı kaplara koyun.
Kullanılmış motor yağı. Yağı asla yere ya da suyollarına dökmeyin. Kapalı kaplarda saklayın. Bazı otomobil servisleri kullanılmış yağı dönüştürebilir. Kullanılmış motor yağı toprakta çürümemeleri için inşaatlarda kullanılan ahşap direklerin kaplanmasında ve bazı ısıtıcılarda yakıt olarak da kullanılabilmektedir.
 |
Piller. Bazı yerlerde piller dönüştürülebilmektedir. Ancak pilleri ellen dönüştürmek tehlikelidir ve uygun eğitim alınmadan, koruyucu ekipman olmadan yapılmamalıdır.
Pestisidler. Yeniden kullanılamamaları için pestisid kaplarını delin ya da tahrip edin. Bunları katı atık toplama sahasında gömün. Evde ya de tarımda daha az pestisid kullanımı hakkında bilgi.
Kanlı sargılar, kirli iğneler ve diğer kesici-batıcı malzemeler, atılmış ilaçlar gibi tıbbi atıklar. Tıbbi atıkların azaltılması, saklanması ve bertaraf edilmesi için, bkz Bölüm 19.