Hesperian Health Guides
Toza bağlı hastalıklar
HealthWiki > Topluluk için Çevre Sağlığı Rehberi > Bölüm 21: Madencilik ve sağlık > Toza bağlı hastalıklar
Kaya ve maden tozuna bağlı akciğer hasarı büyük bir sağlık sorunudur. Maden çıkartma işiyle ister yeraltında isterse yer üstünde uğraşın eğer:
- Çalışırken toz elbiselerinize, vücudunuza ve aletlerinize sarıyorsa.
- Çok öksürüyorsanız ve nefes almakta güçlük çekiyorsanız sizde akciğer hasarı gelişebilir.
Toz akciğerlere bir kere hasar yaptı mı bunu geri çevirmenin yolu yoktur. Toz hem maden işçileri hem de maden yakınlarında yaşayanlar için ciddi bir tehlikedir.
En tehlikeli tozlar kara akciğer hastalığına yol açan kömür ile silikozise yol açan silikadır. Asbest (asbestozise yol açar) ya da ağır metaller içeren tozlar da tehlikelidir.
İçindekiler
- 1 Akciğer hasarının belirtileri
- 2 Kara akciğer hastalığı ve silikozis
- 3 Tozun verdiği zararı önleme
Akciğer hasarının belirtileri
Maden çıkartmaya bağlı toz solunumu güçleştirebilir. Büyük miktarda toz akciğerlerin su toplamasına ve şişmesine neden olur. Toza bağlı akciğer hasarının belirtileri:
- Kısa nefes, öksürük, Hışıltılı solunum
- Öksürükle yeşil ya da sarı renkli balgam çıkarma
- Boğaz ağrısı
- Dudaklarda ve kulaklarda morarma
- Ateş
- Göğüs ağrısı
- İştah kaybı
- Yorgunluk
Kara akciğer hastalığı, silikozis ve asbestozis tedavisi olmayan ciddi hastalıklardır. En iyisi zararlı tozlara maruz kalmamaktır. Bu hastalıklar hızla ilerlediklerinden belirtiler ortaya çıktığında yapabileceğiniz tek şey daha da kötüleşmesini önlemek olacaktır. Yukarıdaki belirtilerden biri sizde varsa ya da bu tür tozlara maruz kaldıysanız hemen bir sağlık kuruluşuna baş vurun.
Sigara içmek toza bağlı akciğer hasarını büyük oranda arttırdığı için, maden işçilerinin sigara içmemesi çok önemlidir.
Kara akciğer hastalığı ve silikozis
Kara akciğer hastalığı kömür tozunun akciğeri istila etmesine bağlıdır, şiddetli ve kalıcı solunum sorunlarına yol açar. Bu hastalıktan en çok yer altında çalışan madencilerle kömürden taşı ayıklayan çocuklar ve kadınlar etkilenirler.
Silikozis, silika tozuna maruziyet sonucunda ortaya çıkar. Silika kumdan ve maden çıkartma sırasında kayalardan salınan, çok sayıda madenciye zarar veren bir maddedir.
Tedavi
Kara akciğer hastalığı ve silikozisin tedavisi yoktur. Ancak yol açtıkları şikayetleri azaltmak mümkündür.
- Akciğerlerden balgamı sökmek için bol su için.
- Solunum yollarını açık tutun. Bir tencereye kaynar suyu doldurun ve ökaliptus, nane, kekik gibi ıtırlı bir bitkiyi içine atın. Başınızı tencerenin üzerine getirin ve bir havlu ya da bezle örtün, buharı derin derin soluyun. Günde birkaç defa onbeşer dakikalık sürelerle bu işlemi tekrarlayın
- Bronkodilatör denilen ilaçlar solunum yollarının açılmasına yardım ederler. En hızlı etkiyi solunum yoluyla alınanlar gösterirler.
- Hastanın daha iyi solunum yapabilmesine yardımcı olmak için hastanede oksijen verilebilir.
- Ev yapımı öksürük şurubu ağrılı öksürüğü azaltmaya yardım edebilir. Karıştırın:
 |
 |
 |
| 1 kısım bal | 1 kısım limon suyu | Her 2-3 saatte bir bir çay kaşığı alın |
- Bazı insanlar süt, yoğurt, peynir ve tereyağı gibi süt ürünlerinin balgamı kalınlaştırdığına ve öksürükle atılımını zorlaştırdığına inanırlar. Bu gıdaları almak kendiniz kötü hissetmenize neden oluyorsa, diğer gıdalardan iyi besin almak kaydıyla, bunlardan mümkün olduğunca kaçının.
İlişkili sağlık sorunları
Kara akciğer hastalığı ya da silikozis olanlarda şu sağlık sorunlarının gelişme ihtimali daha yüksektir:
- Tüberküloz (TB) (bkz “Tüberküloz (TB, verem)”)
- Kronik bronşi
- Kalp hastalığı
- Akciğer kanseri
- Zatürree
- Astım
- Romatoid artrit
- Lupus
- Romatizmal ateş
- Sklerozis
Daha fazla bilgi için bir genel sağlık kitabına başvurun (Where There Is No Doctor).
Tozun verdiği zararı önleme
Soluduğunuz toz miktarını sınırlayarak akciğer hasarını önleyebilirsiniz.
Maden işleticileri madenlerdeki tozu azaltmak için teçhizat sağlamalıdırlar
- Yeraltı madenlerine taze hava pompalayın. Bu tür madenlerin yüzeyle irtibatlı çok sayıda açıklığı olmalıdır. Hava pompaları ve fanlar taze havayı içeriye alırken tozu ve kirli havayı dışarı atarlar.
- Tozu su serperek çöktürün. Suyu yüksek bir yerde depolayın, ince delikleri olan borulardan ya da duş başlıklarından akacak biçimde pompalayın. Bu iş için içmeye uygun olmayan “acı su” kullanılabilir. Ancak madencilerin içmek için bol taze suya ihtiyacı olduğunu da unutmayın.
- Tozu tutmak için su serpme özelliği olan kesme ve öğütme teçhizatı satın alın.
Maden işleticileri madencilerin toz solumalarını önleyecek malzemeler temin etmelidir
- Patlatma alanlarını kaplamak için kırılmış kireçtaşı ve örtüler temin edin.
- Uygun maskeler temin edin; bunların temiz ve bakımlı tutulmasını sağlayın.
İşçiler için madenden ayrılmadan önce tozlu elbiselerini değiştirip banyo yapabilecekleri, temiz elbiselerini saklayabilecekleri bir yer gerekir. Maden çıkartma işlemleri sırasında oluşan tozun çevredeki yerleşim birimlerinden uzak tutulması da maden işleticilerilerinin sorumluluğundadır.
|
| Toz maskelerinin düzenli kullanılması ve temizlenmesi akciğer hasarını önleyebilir. |
Madenciler soludukları toz miktarını azaltabilirler
- Toz kalkmasını önlemek için kesme ya da delmeden önce yüzeyleri ıslatın.
- Silika ya da kömür tozunun havaya kalkmasını önlemek için kırılmış kireç taşı serpin.
- Tozu yakalamak için patlatma ve öğütme alanlarını ıslak battaniye ya da katranlı muşambayla örtün. Patlatma ve öğütmeden sonra alana su serpin.
- Patlatmadan sonra, alana girmeden önce tozun çökmesini bekleyin.
- Koruyucu elbiseler ve teçhizat kullanın. Madenciler için en iyi maske yüze sıkıca oturan ve iş ortamında oluşan maddeleri süzen lastik solunum maskesidir. Madenciler maskelerin seçimi, kullanımı ve bakımı konusunda eğitim almalıdır. Toz maskesi yoksa, ağzınızı ve burnunuzu bir bez parçasıyla kapatın ve bezi günlük olarak yıkayın. Gözlükler gözlerinizi korur.
- Yemek yedikten, su ya da sigara içtikten veya çalıştıktan sonra elinizi ve yüzünüzü yıkayın.
- Malzemelerinizi sık sık yıkayın. Tozlu torbaları silkelemeyin — bu havaya daha fazla toz karışmasına yol açar. Bunun yerine torbaları yıkamayı tercih edin. Torbayı silkelemek zorundaysanız, rüzgarın tozu sizden uzaklaştıracak yönde esmesine dikkat edin. Bez torbalar çok toz tutar— mümkünse plastik torba kullanın.
Maden tozunun evinize girmesini önleyin
- İşten sonra, eve girmeden önce yıkanın.
- Tozlu iş elbiselerini madende bırakın ya da evinize girer girmez değiştirin.
- Tozu almak için zeminleri nemli paspas ile silin. Süpürmek tozu havaya kaldırır.
- Dışarısı tozluysa, kapı ve pencereleri kapatın. Evinizin kapı ve pencereleri kapanmıyorsa perdeler ya da büyük muz yaprakları asın.
Silikozisli madencilerin tedavisi
Hindistan’daki Lal Kuan köyü halkı maden çıkartma ve taş kırma ile geçinir. Lal Kuan’daki her şey kalın bir toz tabakasıyla kaplıdır. Toz o kadar çoktur ki görmeyi bile engeller. Çok sayıda insan için toz solunumu da zorlaştırır.
Budh Ram 20 yıl önce taş kırma makinesi operatörü olarak Lal Kuan’a geldi. Bu işi 10 yıl yaptıktan sonra, nefes almakta zorluk çekmeye başladı. Devlet hastanesinde TB (verem) tedavisi gördü. TB ilaçları bir yıl kadar rahatlattı ama sonra yine hasta olmaya başladı. Budh Ram aynı şikayetleri olan tek kişi değildi. Birçok defa TB tedavisine rağmen çok sayıda işçi ve köylü nefes darlığı ve korkunç göğüs ağrısıyla hayatını kaybetti.
İnsan Hakları ve Sosyal Araştırma Merkezi adlı bir kuruluşun koordinatörü olan S. A. Azad Lal Kuan’a geldiğinde, amacı köylüklere okuma-yazma öğretmekti. Ancak ölüm oranının büyüklüğünü görünce, başka bir görev üstlendi: köylülerin hastalıkları için tedavi görmeleri ve tazminat almaları.
Azad işçilerin TB tedavisi gördüklerini ama silikozisten öldüklerini fark etti. Budh Ram gibi çoğu işçiler silikozisin ne olduğunu dahi bilmiyorlardı. Maden işleticileri silikozisin adını bile duymak istemiyorlardı, çünkü Hindistan kanunlarına göre iş yerinde gelişen hastalıklardan sorumluydular. Maden işleticilerine kalırsa kimsenin işçilerin silikozisten öldüğünü bilmemesi gerekiyordu.
Azad silikozisten etkilenenlere destek oluşturmak, sağlık hizmeti ve tazminat almalarını sağlamak için diğer kuruluşlarla temasa geçti. Yıllar süren organizasyonlardan sonra, Delhi eyaletinin başbakanı Lal Kuan’da olup biteni anlamak için bir toplantı düzenlenmesine karar verdi. Toplantı büyük bir başarıyla sonuçlandı; başbakan Azad’ın ve Lal Kuan halkının taleplerinin yerine getirilmesini istedi. Yıllar süren acılardan sonra artık Lal Kuan halkının işle ilgili hastalıkların tedavi edildiği bir merkezleri var. Gezici bir tıbbi hizmet aracı her hafta 4 gün bölgeyi dolaşarak ücretsiz sağlık hizmeti veriyor. Hükümet, Lal Kuan’da bir sağlık taraması yapma, silikozis mağdurlarına emekli ücreti verme, ayrıca geçimlerini sağlayacak başka işler bulmalarına yardım etme ve ailelerine destek olma sözü verdi.
Bu zafer madencilere ve köylülere yeni bir güçlülük hissi verdi. Lal Kuan’da hava hala tozlu. Ancak herkes daha iyi bir gelecek ümidiyle dopdolu.