Hesperian Health Guides
Akciğer (solunum) sorunları
HealthWiki > Topluluk için Çevre Sağlığı Rehberi > Bölüm 16: Zehirli kimyasallardan kaynaklanan zarar > Akciğer sorunları
Hava kirliliğinin nedeni soluduğumuz havaya zehirli kimyasallar ve zararlı partiküller salan fosil yakıtlar (kömür, petrol, motorin ve doğal gaz) kullanmaktır. Hava kirliliği ciddi sağlık sorunlarına yol açar. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre her yıl 3 milyon kişinin ölümüne neden olur.
Hava kirliliğinin iki ana kısmı vardır: ozon denilen zehirli gaz ve partiküller. Partiküller, kurum, duman, metal, kimyasal, toz, su ve tekerleklerden gelen lastik parçalarıdır. Partiküller ne kadar küçükse o kadar zararlı olurlar, çünkü akciğerlerin derin kısımlarına girebilirler. Partiküllere maruziyet astım ve bronşit nöbetlerine yol açar; nezle, grip ve diğer solunumu enfeksiyonlarını arttırır. Ozon çok kuvvetli bir tahriş edicidir, hava yollarının daralmasına, akciğerlerin daha çok çalışmasına ve mevcut akciğer sorunlarının kötüleşmesine neden olur. Ayrıca baş ağrısı, nefes darlığı, göğüs ağrısı, bulantı ve bitkinliğe neden olur; verem ve zatürree dahil olmak üzere akciğer enfeksiyonlarına yatkınlığı arttırır. Dumanlı ya da kirli hava hemen gözlerde sulanmaya, boğazda kurumaya, öksürüğe ya da nefes darlığına neden olur. Yüksek seviyelerde hava kirliliği akciğerlerde hasar yapar.
Kirlilik mevcut kalp sorunlarını ya da akciğer hastalıklarını ağırlaştırır, kalp ve akciğerlerin vücuda oksijen sağlamak için daha çok çalışmasına neden olarak solunum güçlüğü, bitkinlik ve göğüs ağrısı gibi belirtilere yol açar.
Kirli havaya uzun süreli maruziyet sonucunda:
- Akciğerler daha hızlı yaşlanır.
- Astım, kronik bronşit, amfizem ve akciğer kanseri gibi kronik akciğer hastalıkları gelişir.
- İnsanlar daha erken ölür (en sık kalp krizi ya da inme nedeniyle).
Hava kirliliği, kalp sorunları ya da akciğer hastalığı olanlar, hamile kadınlar, akciğerleri henüz tam gelişmemiş olduğundan 14 yaşından küçük çocuklar ve açık alanlarda çok çalışanlar ya da egzersiz yapanlar için özellikle tehlikelidir.
Önleme ve Tedavi
- Sigarayı bırakın.
- Soba dumanına, otomobil egzozuna ve diğer kimyasal dumanlara maruziyetten sakının.
- El yıkama gibi temizlik kurallarına dikkat ederek ve aşı olarak göğüs enfeksiyonlarını önleyin.
- Solunumu rahatlatıcı ilaçlar (bkz astım tedavisi) ve öksürük şurubu yararlı olabilir.
Kanser, amfizem ve astım gibi hava kirliliğine bağlı bazı sağlık sorunlarının kesin tedavisi yoktur, ancak insanlar bu sorunlarla uzun süre yaşamaya devam edebilirler. Kirli havadan uzaklaşmak akciğer hastalıklarının ilerlemesini yavaşlatabilir, ama çoğu insan için bu mümkün değildir.
Kronik bronşit
Kronik bronşit akciğerlerin ana hava yolarında iltihap (şişme) olmasıdır. Sigara içme ya da sigara dumanına maruz kalma hava kirliliği, kimyasal dumanlar ve toz kronik bronşitin belli başlı nedenleridir.
Hava yolları tahriş olunca kalın bir balgam meydana gelerek tıkanma yapar ve solunumu zorlaştırır. Kronik bronşitin belirtileri öksürük, sarı-yeşil renkli balgam çıkarma, solunum güçlüğü, göğüs daralması, hışıltılı solunum, yorgunluk, baş ağrısı ve eklemlerde, ayaklarda ve bacaklarda şişmedir.
Astım
Astım çocuklarda ve yetişkinlerde sıkça rastlanabilen kronik bir hastalıktır. Belirtileri öksürük, nefes darlığı ve göğüs tutukluğudur. Bu sorunlar akciğerlerdeki solunum yolları kapanıp akciğerler balgamla dolunca ortaya çıkar. Endüstriyel kirlilik ve zehirli maddeler astımın sık rastlanan nedenlerinden olmakla birlikte, astım nöbetine neden olan başka durumlar da vardır.
|
| Astım atağı sırasında, öne doğru eğilin, ellerinizi dizlerinize koyun, kamburunuzu çıkartın, göğsünüzü genişletin, ve gevşemeye çalışın. |
Tedavi
Astım nöbetinde solunum yollarını açan ilaçlar soluyun. Hızla rahatlatan ilaçlar yoksa koyu kahve ya da siyah çay, efedra ve ya psödoefedrin deneyin. Rahatlatıcı ilaçlar astım nöbetinin belirtilerini ortadan kaldırır – nöbetleri önlemez. Tedavi için bir sağlık kuruluşuna başvurun.
Önleme
Uzun süreli tedavi astım nöbetlerinin önlenmesine, hafifleşmesine ya da sıklılığının azalmasına yardım eder. Uzun süre kullanılabilecek ilaçlar yoksa, Nigella sativa (çörek otu) kullanmak astım nöbetlerini önleyebilir. Günde 1 defa balla ya da yoğurtla karıştırılmış 2 çay kaşığı çörek otu yemek akciğerleri ve bağışıklık sistemini güçlendirecektir.
Astım nöbetlerini önlemek için şunlardan uzak durun:
- Pişirme, ısınma ve tütünden kaynaklanan duman.
- Fabrikaların ve otomobillerin oluşturduğu dış ortam hava kirliliği. Kirlilik çok olduğunda astımlılar dışarı çıkmamalı ve ağır işler yapmamalıdır.
- Boyalar, çözücüler, pestisidler, parfümler ve temizlik ürünlerinde bulunan kimyasallar.
- Toz akarlar. Doldurma oyuncakları ve halıları uyuma alanlarından kaldırın .
- Ev hayvanlarından gelenler de dahil olmak üzere hayvan kıl ve tüyleri.
- Hamam böcekleri ve diğer haşereler.
- Küf.
- Hayat şartlarında büyük değişiklikler, aşırı çalışma ve ağır fiziksel egzersiz sonucu oluşanduygusal ve fiziksel stres.
Asbestoz
Asbest bir zamanlar binaları yangından korumak için kullanılmış bir mineraldir. Asbest havaya karışan ince liflerden oluşur, solunumla akciğerlere ulaşarak kalıcı hasar yapar. Asbest çok tehlikeli olduğundan çok sayıda devlet tarafından yasaklanmıştır.
Asbeste maruziyet asbestoza ve akciğer kanserine yol açar. Bu hastalıkların erken belirtileri öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kilo kaybı ve güçsüzlüktür.