Hesperian Health Guides
Pişirme ve ısınma için yakıtlar
HealthWiki > Topluluk için Çevre Sağlığı Rehberi > Bölüm 17: Sağlıklı bir ev > Pişirme ve ısınma için yakıtlar
İnsanların birçoğu güneş ışığı, işlenmiş bitki artıkları (çeltik kapçığı ve diğer bitkisel atıklar pelet ya da briket haline getirilir) ve biyogaz (bitkisel maddelerle insan ve hayvan atıklarının kokuşmasıyla oluşan gaz) gibi alternatif yakıtlara yönelmiştir.
 |
| Kıyılmış bitki atıklarını suyla karıştırıp sıkıştırdıktan sonra kurutarak temiz bir yakıt elde edebiliriz. |
İçindekiler
Bitki atıkları
Mısır koçanı ve fındık kabuğu gibi kurutulmuş ürün artıkları bir çok yerde yakıt olarak kullanılır. Bu maddeler işlenmeden kullanıldığında, sağlık sorunlarına yol açan dumana neden olurlar. Malzemenin kıyılması ve bloklar (yakıt tuğlaları) halinde sıkıştırılması daha uzun süre ve daha temiz yanmasını sağlar.
 |
| Kesilmiş odunu evde ya da uygun bir kapalı yerde istifleyerek saklamak kurumasını, dolayısıyla daha az tütmesini sağlar. |
Yakıt briketleri yapmak için makine ve enerji kaynağı gerekir, bunlar pahalı olabilir. Bazı insanlar briketlerle pişirilmiş yemeklerin tadını beğenmez. Ancak yakıt sıkıntısı olan ya da odun kömürü kullanımının azaltılmak istendiği yerlerde, briketler iyi bir tercih olabilir.
Odun
Odun en iyi yakıt kaynağıdır, ama birçok yerde yeterli miktarda bulunmaz. Değerli orman kaynaklarını korumak ve dumanı azaltmak için odunu kuru ve küçük parçalar halinde kesilmiş olarak kullanın.
Biyogaz
Biyogaz, değerli bir enerji kaynağıdır. Çoğunluğu metan olan bir doğal gazdır.
Biyogaz insan, hayvan ve bitki artıklarındaki organik maddeleri enerjiye dönüştürerek atık ürünleri çevre ve toplum sağlığına diğer yakıtlardan daha az zararlı bir kaynağa çevirir.
Güneş ışığı ile pişirme
Güneş ısısını solar pişiricilerde kullanabilirsiniz. Çoğu solar pişiriciler sobaya göre çok yavaş pişirdikleri için alışageldiğiniz pişirme tarzınızı değiştirmenizi gerektirir. Ancak, güneşli zamanlarda solar pişirici, geceleyin ve kapalı havalarda ise normal sobanızı kullanarak, yakıt tasarrufu yapabilirsiniz. Bazı pişiriciler odun, kömür ya da gaz masraflarını azaltarak birkaç ay içinde kendilerini amorti edebilirler. Solar pişiriciler içme suyu dezenfeksiyonu için de kullanılabilir.
Güneş ışığı ile pişirme rehberi
Solar pişiricilerin satın alabileceğiniz ya da kendiniz yapabileceğiniz pek çok türü vardır. Temelde hepsi aynı yöntemle çalışır:
 |
- Güneş ışığını ısı enerjisine çevirirler. Koyu yüzeyler güneş ışığında ısınırlar. Gıdalar en iyi koyu renkli, sığ, ısıyı ve nemi içeride tutmak için kapağı sıkıca kapanabilen, ince metal tencerelerde pişer.
- Isıyı tutarlar. Koyu renkli tencere etrafındaki saydam ısı yakalayıcı güneş ışığını alır ve ısı olarak tutar. Camdan bir hazne, ters çevrilmiş bir cam su şişesi ya da HDPE’den yapılmış sıcağa dirençli saydam plastik torba kullanın.
- Ekstra güneş ışığı yakalarlar. Parlak yüzeyler tencereye ekstra güneş ışığı yansıtarak yemeğin hızlı pişmesini sağlarlar. Karton üzerine kaplanmış alüminyum folyo iyi, ucuza mal olan parlak bir yüzey sağlar. Metal plakalar ve metalik boyalar bu işe yarayacak kadar yansıtıcı değildir.
Solar pişirici yaparken strafor, polivinil ya da bazı plastikler gibi eriyebilen ya da duman çıkartan maddeler kullanmayın.
Solar pişiricinin kullanımı
Kapağı da siyah ya da saydam cam olan siyah tencere kullanın. Pişirmeyi hızlandırmak için, gıdaları ufak parçalara ayırın ve az miktarda su koyun. Fırının altına bir battaniye ya da başka bir yalıtıcı koyun. Fırını günün en sıcak saatlerinde kullanın. Solar kolektörün açıklığının güneşe baktığından emin olun. Fırını her 30 dakikada bir doğrudan güneşe bakacak şekilde çevirin. Güneş bulutun arkasında kaldığında fırınınızı daha fazla yalıtın. Gıda ısınmış ama pişmemişse pişirmeyi soba ya da ateşte yapın.
 |
 |
 |
| Hızlı pişirme | Yavaş pişirme | Pişirme yok |