Su havzalarını koruma ve düzeltme

---

HealthWiki > Topluluk için Çevre Sağlığı Rehberi > Bölüm 9: Su havzalarını koruma > Su havzalarını koruma ve düzeltme

---

 

Su havzasındaki araziler genellikle çok farklı kişilere aittir. Su havzasını düzeltmek ve geliştirmek için herkesin işbirliğini sağlamak güç olabilir. Ancak su havzası herkesi ilgilendirdiğinden, su havzasını koruma çabalarına olabildiğince çok kişinin katılması ve destek vermesi önemlidir.

Sürdürülebilir kalkınma su havzalarını korur

Su havzalarında insanların hayatını kolaylaştırmak amacıyla yol inşaatı, sulama ya da elektrik üretimi için nehir üzerine baraj yapımı ya da haşerelerin üreme ortamlarını azaltmak için sulak alanlarını tahliyesi gibi bazı değişiklikler yapılır. Ancak bu değişiklikler suyun havzada doğal olarak nasıl aktığı dikkate alınmadan yapılırsa yarardan çok zarar verebilir.

Ev ve işyerleri nehrin kenarlarından uzağa yapılır.

Ormanlar su akışını yavaşlatır ve taşkın yataklarına yayar.

Irmağın doğal kıvrımları taşkınları azaltır.

Sulak alanlar kirliliği süzer, taşkına yol açabilecek suları emer.

İnsanların hayat şartlarını iyileştirmek için su havzasını tahrip etmeyecek, halihazırda ve gelecekte yaşayacaklar için sağlıklı kalmasına yardım edecek değişiklikler yapmanın birçok yolu vardır:

• Su temini ve sanitasyon projelerinin yerel yönetimlerin yararı ve çevre açısından iyi yönetildiğinden emin olun (bkz Bölüm 6 ve Bölüm 7).

• Ormanların sağlıklı kalması için çalışın (bkz Bölüm 10).

• Tarım alanlarını zengin ve verimli tutabilmek için sürdürülebilir yöntemler kullanarak ağaç ve bitki dikin (bkz Bölüm 15).

• Daha az atık üretin, var olanların güvenli biçimde üstesinden gelin (bkz Bölüm 18 ve Bölüm 19).

• Mevsimsel taşkınlardan korumak için evleri, yolları ve yerleşim yerlerini su havzasındaki suyun doğal akışını bozmayacak ya da erozyona yol açmayacak biçimde yapın.

Su havzasını korumanın yararları

u havzasını korumak sıklıkla arazi hakkında tartışmayı, açık sınırlar koymayı, su akışı ile ilgili planlar geliştirmeyi, toprak ve su kullanımı konusunda komşular arasında anlaşmalar yapmayı, işi gerçekleştirmek için kaynak toplamayı ve paylaşmayı gerekli kılar.

Birçok toplulukta, bu projelerin hayata geçirilmesi kolay değildir. Yerel ve bölgesel yönetimler tartışmalara taraf olurlar — bazen iyiliğine, bazen de kötülüğüne.

Toplumlar su havzalarını korumak için çalıştıklarında, herkes için daha fazla su olacaktır.

Ama insanlar su havzasını korumak için birlikte çalışırsa daha fazla suları olacaktır. Su kıtlığı çatışmalara yol açtığından ya da çatışmaları ağırlaştırdığından, suyun bollaşması toplumun sağlığını koruması yanında insanlar arasındaki ilişkileri de iyileştirecektir.

Su havzasını korumanın bazı yararları:

• Kuyularda ve pınarlarda daha bol ve daha temiz su.
• Daha fazla ürün alma (kurak zamanlarda bile).
• Daha sağlıklı hayvanlar.

Daha bol suyla, daha bol ürün alınır. Bu, insanların gelirini arttırarak iş aramak için başka yerlere gitme ihtimalini azaltır.

Deki hikayenin devamı Aguan Nehri Vadi’sinde su havzası tahribatı.

Aguan Nehri Vadisi’nde sağlığın düzeltilmesi

Honduras’ı vuran fırtına Aguan Nehri su havzasındaki herkesi etkilediği için herkes birlikte çalışmaya istekliydi. Vadideki tüm kasaba ve köylerden insanlar bir araya gelip görüşmeye başladılar. Her yerde toprak kaymaları olmuş ve çok sayıda insan evsiz kalmıştı. Din adamlarının da yardımıyla, sorunlarını akılcı biçimde nasıl çözebileceklerini konuşmaya başladılar.

Toplumlarını yeniden inşa ederken, tarım yapma biçiminin araziyi koruyabildiği gibi tahrip de edebileceğini öğrendiler. Çiftçiler tepelerin üstüne ya da altına değil de yamaçlarına ağaç ve bitkiler dikerek toprağı iyileştirebilir, erozyonu önleyebilirler.

Yapacakları tahliye kanalları, taş duvarlar ve diğer engeller yamaçları koruyacaktı. Çiftçileri arazilerini korumak için yeni yollar öğrenmekten mutluydular. Ama en fazla zarar verenlerin sığır otlatanlar ve büyük bahçesi olanlar olduğunu da biliyorlardı. Köylüler ve çiftçiler büyük muz tarlaları ya da geniş sığır otlakları olan aileleri ziyaret etmeye başladılar. Köylüler büyük toprak sahiplerine suyu korumanın herkes için önemini anlattılar. “Tahrip olan toprağın ve kirlenen suyun zararı sadece yoksullara değil, hepimize” dediler.

Zamanla, vadideki en zengin toprak sahipleri bile onarım çabalarını desteklemeye başladı. Bazıları sığırları uzak tutmak için dere ve pınarların kenarına çit yapmaya karar verdi. Tepelerde arazisi olanlar tepenin altında arazisi olan köylülerin tepenin yamaçlarına ağaç dikmesine izin verdiler.

Vadideki çiftçiler tepe üstlerindeki toprak sahiplerine giderek yukarıdaki araziyi çitle çevirme ve korumaya alma izni karşılığında topraklarının bir kısmını onlara satmayı önerdiler.

Çiftlik sahipleri için sığırlarını vadide otlatmak uygundu, sığırların tepelerden uzak tutulması da tüm toplumun yararınaydı, yeni plan herkesin hesabına geliyordu. Fırtınadan sonra, bir zamanlar birbirleriyle nadiren konuşan Aguan Nehri Vadisi köylüleri arasında iyi ilişkiler kuruldu. Su havzasını korursalar kendilerinin de çocuklarının da daha temiz suya ve daha güvenli evlere sahip olacaklarını anladılar. Bu hem su havzası hem de toplum için iyi bir gelişmeydi.

Toplum su havzası projesi planlama

Aguan Nehri Vadisi su havzası timi su havzasını korumaya başlarken şu adımları attı:

Nehrin neden bu kadar kirli olduğunu düşünüyorsun?

Fabrikanın aşağısında su eskisinden daha sıcak. Kocamın balık avladığı kayalıklar şimdi balçıkla kaplı.

1. Su havzasının durumunu belirleme
   Toplum liderleri, öğretmenler ve diğer ilgili kimselerle grup olarak su havzasının sağlık için önemli kısımlarını ziyaret edin. Su havzasının büyüklüğüne göre bu 1 gün ya da birkaç hafta zaman alabilir.
   
   Ana suyollarını ziyaret ederek birbirleriyle birleştikleri yerleri kaydedin. Su havzasının hangi kısmında kimlerin yaşadığını ve değişik alanlarda arazinin ve kaynakların nasıl kullanıldığını not alın. İnsanların su topladıkları, suyun kirlenebileceği (fabrikaların yakınları, otlaklar ve çöpün toplandığı yerler) ve ilgili olabilecek diğer yerleri ziyaret edin.
   
   İnsanlarla zaman içinde fark ettikleri değişiklikler hakkında konuşun. Avcılar ve balıkçılar hayvanların yılın değişik zamanlarında nerelerde olduklarını ve aslında nerede olmaları gerektiklerini bilirler. Toplumunuz su havzası uzmanlarıyla doludur.


2. Su havzasının haritasını ya da krokisini çizme
   Bu ziyaretlerden sonra, neler öğrendiğinizi ve elde edilen bilgileri tüm toplumla en iyi nasıl paylaşılacağını konuşun. Nelerin arazide ve suda tahribata yol açtığını tartışın. Bu, su havzasının haritasını çıkarmanıza ve üzerine durulması gereken yerlerin işaretlenmesine yardımcı olur. Yaşlılar her şeyin eskisi ve yenisi arasındaki değişiklikleri göstererek haritalamaya yardımcı olabilirler.
3. Toplantı düzenleme
   Su havzasındaki tüm topluluklara mensup insanların katıldığı bir toplantı düzenleyin. Sağlık çalışanları, su ve sanitasyondan sorumlu kişiler, toprak sahipleri, iş yeri sahipleri ve su toplayan insanlar özellikle davet edilmelidir.
   
   Saptadığınız sorunları açıklamak için haritanızı ya da krokinizi kullanın. İnsanların, sağlık hakkındaki endişelerini paylaşmalarını teşvik edin ve sorunların su kirlenmesi, orman kırımı, toprak erozyonu ve su havzasıyla ilgili diğer konularla ilişkisini tartışın.
   
   Bu tartışmanın hedefi sorunları belirleyerek çözüme doğru ilerlemektir. Her bir konu gündeme geldiğinde şunları sorun: Bu sorunu çözmek için hemen şimdi ne yapalım? Teknik destek, para ya da başka kaynaklara ihtiyacımız olacak mı? Kimlerin katkıda bulunması gerekir?

4. Ortaklıklar oluşturma
   Toplantılar ve su havzası gezileri su havzasındaki insanlar arasında ortaklıklar oluşturma yollarıdır. Su havzasının hem önünde hem de arkasında yaşayanlarla toplantılar yapın. Sonra, değişik grupların temsilcileriyle toplanın. Ortak hedefler belirleyin ve herkesin yararına olacak çalışmaları yapmanın yollarını bulun.
   
   Bazen ortaklık kurmak zordur, özellikle büyük su havzalarında. Farklı grupların ya da toplulukların su havzasında neler olması gerektiğine dair kendi fikirleri vardır, diğerlerinin fikirlerini ve ihtiyaçlarını anlamakta ya da kabullenmekte güçlük çekebilirler. Güç, kaynak ve etki farklılıkları ciddi çatışmalara neden olabilir. Ancak sadece zenginlik ve statü sahibi olanların değil, herkesin ihtiyaçlarına ve katkılarına saygı duyulduğunda, güçlü ortaklıklar ortaya çıkabilir. İş ilişkilerinde açıklık ve dürüstlük güven doğuracaktır. Ve tüm tarafların ortaklığa katkısı beklendiğinde herkes bundan yararlanacaktır.
   
   Aguan Nehri Vadisi’nde yaşananları düşünün. Bir grup başka insanların toprağına ağaç dikti. Zengin otlakçılar dere ve pınarların kenarına çit çekmeye karar verdi. Hatta bazıları arazilerinden bir kısmı sattılar. Azim, sabır ve daha bol ve temiz suya kavuşma isteği ortaklıkların gelişmesine ve başarılı olmasına yol açtı.
5. Eylem planı yapma
   Açık hedefler belirleyin ve bir eylem planı yapın. Hedeflerden biri 5 yıl içinde tüm su kaynaklarının yakınında ağaç yetiştirmek olabilir. Diğer bir hedef nehri korumaya alarak 50 yıl sonra suyunu güvenle içmek olabilir.
   
   Eylem planında bazı arazilerin (özellikle akarsuların yakınında ya da tepe üstlerinde) hiç kullanılmaması da olmalıdır. “Su havzası koruma alanı: Kullanılmaz” tabelası asın ya da ağaçları boyayla işaretleyin.
   
   Su havzasını korumaktan ilk yararlanacak olanlar havzasının tabanında yaşayanlar olacaktır (daha bol suya ve iyi toprağa kavuşarak). Eylem planınız, daha geç dönemde yarar sağlayacak olan su havzasının tepesinde yaşayanların ihtiyaçlarını da gözetsin. Toplumdaki herkes birlikte çalışırsa, planın başarılı olma ihtimali yükselir.

Aguan Nehri Vadisi Su Havzası Eylem Planı

1. Su kaynaklarına yakın yerlerdeki bitkileri kesmeyin.
2. Ağaçların büyümesine yardımcı olun, özellikle su kaynaklarına yakın arazileri ağaçlandırın.
3. Yeniden ormanlandırma için fidan yetiştirmek üzere fidanlıklar kurun.
4. Orman yangınlarını önlemek ve söndürmek için gruplar organize edin. Yerel çiftçileri anız yakmama ya da güvenli yakma konusunda eğitin.
5. Su kaynakları etrafındaki alanları çitle çevirin ve “Koruma Alanı” tabelaları asın.
6. Toprağı muhafaza için çiftçileri yeşil gübre kullanmaya, bitki artıklarını dönüştürmeye, istinat duvarları inşa etmeye ve eşyükselti eğrileri üzerine dikim yapmaya teşvik edin.
7. Kimyasal pestisidleri ve gübreleri kullanmaktan vazgeçirin.
8. Yerel yönetimlerle ve su komisyonları ile birlikte çalışarak tuvaletlerin, kanalizasyon sistemlerinin ve yıkama alanlarının su kaynaklarından uzaklaştırılmasını sağlayın.
9. Çöp toplama kampanyası düzenleyerek çöplerin dere ve nehirlere karışmasını önleyin.
10. Sığırları su kaynaklarından uzaklaştırın ve sığır otlatmanın yasak olduğu alanları işaretleyin.
11. Topluma yeni katılanların ve işe yeni başlayanların su havzası hakkında bilgi edinmelerini ve korunması için nasıl yardımcı olabileceklerini öğrenmelerini sağlayın.

Bu adımlar bütün toplumlara su havzası koruma projeleri için model olabilir. Projenin en önemli parçası uzun zaman içinde herkesin yararına olacak anlaşmalara olabildiğince çok sayıda insanı dahil etmektir.

This page was updated:03 Ara 2021