Hesperian Health Guides
Tıbbi atıklara bağlı zararların önlenmesi
HealthWiki > Topluluk için Çevre Sağlığı Rehberi > Bölüm 19: Tıbbi atıklar > Tıbbi atıklara bağlı zararların önlenmesi
Zararı önlemek için ufak bir sağlık ocağında, daha büyük bir klinikte ya da evde, tıbbi malzemeler ve tıbbi atıklar güvenli biçimde yönetilmelidir.
- Tıbbi malzemeleri özenle seçerek atık miktarını azaltın.
- Atıkları oluştuğu noktada ayırın.
- Mikrop taşıyan atıkları dezenfekte edin.
- Kimyasal atıkları daha az zararlı hale getirecek işlemler yapın.
- Atıkları güvenli biçimde saklayın ve nakledin.
- Tıbbi atıkları en az zararlı yöntemle yok edin.
- Tıbbi atıklarla teması olan herkesi güvenli yöntemler hakkında eğitin.
Bir klinik, merkez ya da hastanede hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, tıbbi atıklarla temasta olan herkesin, özellikle işe yeni başlayanların, neyi ve neden yapması gerektiğini anladığından emin olunmalıdır. Sıklıkla, insanlar işi kolaylaştırabilecek ve herkes için güvenilir olan yeni fikirler ortaya atarlar. Bazı kliniklerde güvenli uygulamalar konusunda eğitim ve denetimden sorumlu komiteler vardır.
İçindekiler
Atık miktarını azaltma
Daha az ve az zararlı maddeler kullanmak zararlı tıbbi atık miktarını azaltacaktır. Klinik için malzeme seçerken nasıl bir atık atık oluşacağını, ne kadar zararlı olacağını ve onu nasıl imha edeceğinizi hesaba katın.
Zararlı atık miktarını azaltmak için:
- Güvenli bir yeniden kullanılabilecek alternatifi varsa tek kullanımlık malzeme kullanmaktan kaçının. (Şırınga ve iğneler yeniden kullanılmamalıdır.)
- Varsa civasız termometre kullanın. Bunlar pahalı olsalar da daha uzun ömürlüdürler ve kırıldıklarında daha az tehlikelidirler.
- İhtiyacınızdan fazla ilaç almayın ve sadece gerektiğinde ilaç kullanın.
- Enjeksiyonlar yerine hap kullanın.
- Mümkün olabildiğince plastik olmayan malzemeler kullanın.
- Temizlik ve dezenfeksiyon için mümkün olduğunca az zehirli ürünler kullanın.
- PVC’den yapılmamış serum setlerini, sondaları tercih edin. Bunlar bazen daha ucuzdur, hastalar ve toplum için daha güvenlidir.
Atıkların ayrılması
 |
| Sağlık kuruluşlarının gıda atıkları kompost yapılarak ve bahçelerde kullanılabilir. |
Atıkların üretildikleri noktada ayrımı tıbbi atıkların güvenli biçimde yönetimi için atılacak bir diğer önemli adımdır.
Atıkların ayrılması sağlık kuruluşunda çalışanların ve atıkları toplayan, satan ve dönüştüren insanların risklerini azaltır. Ayırma, işlemden geçmesi ya da gömülmesi gereken atık miktarını da azaltarak atık yönetimini ucuzlatır.
Atıkların renkli kaplara ayrılması
Birçok sağlık kuruluşu atıkları oluştukları noktada ayırıp farklı renkleri olan kaplara koyarlar. Bunun kullanışlı bir yöntem olabilmesi için, sağlık kuruluşundaki herkes hangi atığın hangi renkteki kaba konulacağını iyice anlamalıdır. Her ülkede her bir atık türü için farklı renkler kullanılmaktadır. Örneğin, bazı ülkelerde kırmızı renk “tehlikeli” anlamına gelmektedir. Bu nedenle kullanılmış iğneler ve diğer kesici-batıcı malzemeler, zararlı ya da zehirli atıklar kırmızıyla işaretlenir.
Sağlık kuruluşlarında oluşan atığın yarıdan fazlası aynen evde oluşan atıklar gibidir: kağıt, karton, şişe, teneke kutu, mutfak artıkları vs. Bunlar ayrılınca, zararlı atığı yönetmek daha kolaydır.
 Evsel atık torbalara ve depolara konmalı ve mümkün olduğunca dönüştürülmeli, kompost yapılmalı ya da yeniden kullanılmalıdır. |
|
 |
 |
Kaplar:
- Atığın oluştuğu noktaya yakın yere konmalıdır.
- Renkler ve sembollerle işaretlenmelidir.
- Yırtılmayacak ya da sızdırmayacak kadar sağlam olmalıdır.
- Dökülme, yırtılma veya sızdırma olmadan kapatılıp nakledilebilmelidir.
- Dörtte üçü bir gün boyunca oluşacak atığı alabilecek kapasitede olmalıdır.
Aynı tür atıklar için aynı renkte torba ve kap kullanmak iyidir. Bu mümkün değilse, renkli bant ya da boya kullanılmalıdır. Daima aynı renklerin kullanılması çalışanların hangi kapların normal atıklar, hangilerinin zararlı atıklar için olduğunu hatırlamalarına yardımcı olur.
Atıkların saklanması ve taşınması
Tıbbi atıklar, güvenli bir biçimde nihai imha yerine götürülünceye kadar özenle saklanmalıdır. Tıbbi atık kapları atığın oluştuğu yere yerleştirilmeli ve dezenfekte edilmeli, asla koridorlara, banyolara ya da insanların onları dökebileceği ya da başka atıklarla karıştırabileceği yerlere konmamalıdır.
Dörtte üçü dolduğunda atık torbalarlarının ağzını bağlayın. Dörtte üçü dolu torbaların sızdırma ya da yırtılma ihtimali, dolayısıyla torbaları toplayan işçilere zarar verme riski daha azdır. Kullanılmış iğneleri ve başka kesici-batıcı malzemeleri torbalara koymayın.
Yırtılan ya da sızdıran torbayı başka bir torbanın içine koyun. Ağzı sıkıca bağlanmış torbaları nakledilene kadar kapalı bir odada depolayın. Depo, satmak için çöp toplayanların giremeyeceği biçimde güvenli olmalıdır. Tıbbi atık sadece kısa bir süre güvenli biçimde depolanabilir. Çürüme başlayınca kötü kokar ve enfeksiyon kaynağı olur. En iyisi atıkları gündelik olarak nakletmektir. Atıkları asla 3 günden fazla tutmayın. Burnunuz size geç kaldığınızı hatırlatacaktır!
Atıkları uzaklaştırmak için temizliği kolay arabalar ya da troleyler kullanın. Arabaları her kullanımdan sonra temizlemek ve yükleme ya da indirme sırasında torbaları veya kapları hasarlayacak keskin kenarları olmayan arabalar kullanmak güvenlik açısından uygundur.
Atıklarla temasın zararlarını önlemek için:
- İğneler ya da diğer kesici-batıcı malzemelerden, mikroplardan ya da kan ve diğer sıvıların veya kimyasalların sıçramasından kaynaklanan riskleri azaltmak için koruyucu elbiseler giyin.
- İğneleri ya da diğer kesici-batıcı malzemeleri kullandıktan hemen sonra kullanılmış kesici-batıcı malzeme kutusuna koyun. Kesici-batıcı malzemeyi torbalara ya da diğer atıkların arasına koymayın.
- Atıkla temastan sonra ellerinizi yıkayın. Hastayla temastan önce ve sonra da aynı şeyi yapın.
- İğneleri asla muhafazası olmadan taşımayın.
- Atıkları derinize temas ettirmeyin. Koruyucu elbiseler bulaşık atıklarla ıslanırsa, hemen üzerinizden çıkarıp bol su ve sabunla yıkanın.
- Koruyucu elbiseler sadece temiz olduklarında korurlar. Her kullanımdan sonra ya da mesai bitiminde, eldivenleri, önlükleri, maskeleri yıkayın ya da dezenfekte edin. Bu, sizden sonra onları kullanacakları korur.
Kuruluşunuzda koruyucu elbiseler yoksa korunma için mevcut malzemelerden yararlanın. Örneğin, plastik çöp torbalarını koruyucu önlük, pantolon, maske ve şapkalar yapmak için kullanabilirsiniz. Biraz korunma hiç korunmamadan daha iyidir.
Atık Dezenfeksiyonu
Dezenfeksiyon enfeksiyon yapan mikropların öldürülmesi demektir. Tıbbi atık mümkün olduğunca, oluştuğu yerde dezenfekte edilmelidir. Dezenfeksiyon için kimyasallar (çamaşır suyu, hidrojen peroksit vb.) ya da ısı (kaynatma, buharlama, basınçlı buharlama, otoklav, mikrodalga) kullanılır.
Dezenfeksiyondan sonra atık güvenli biçimde gömülür.
Sterilizasyon ne, dezenfeksiyon ne?
Bazı sağlık el kitapları sterilizasyon kelimesini dezenfeksiyondan daha fazla kullanırlar. Sterilizasyon ve dezenfeksiyon aynı şey değildir, ancak ın birçoğu bunları karıştırır.
Sterilizasyon bir şeydeki tüm ı öldürmek demektir. Bunu yapmak çok zordur.
Dezenfeksiyon bir şeydeki mikropların bir kısmını öldürerek enfeksiyon oluşmasını engellemektir.
İnsanlar bir çoǧu sterilizasyon kelimesini tıbbi aletler için, dezenfeksiyon kelimesini de zeminlerin ve diǧer yüzeylerin 'dezenfektan'larla temizlenmesi için kullanırlar. Ancak dezenfeksiyonun farklı düzeyleri vardır.
Elinizdeki kitapta tanımlanan, bir şeydeki mikropların neredeyse tümünün öldürülmesi demek olan yüksek düzey desenfeksiyondur. Bu nedenle, bu kitapta tüm yöntemler için “dezenfeksiyon” kelimesi kullanılmıştır.
Hangi atıklar dezenfekte edilmelidir?
Enfeksiyonların ve hastalıkların yayılmasını önlemek için bir sağlık kuruluşunda kan, vücut sıvıları, dışkı ya da bulaşıcı hastalığı olan bir kişinin temas ettiği şeylerle bulaşan tüm maddeler dezenfekte edilmelidir.
Dezenfeksiyon gerektiren atıklar: |
Dezenfeksiyon gerektirmeyen atıklar:
|
|
|
||